Nie martw się jednak, gdy Twoje roczne czy nawet dwuletnie dziecko nie potrafi bawić się jedną zabawką dłużej niż 5 minut. U dzieci podczas pierwszych lat życia dominuje uwaga mimowolna. Co to znaczy? Nie panuje nad tym, na czym skupia się w danej chwili (stąd biorą się umiejętności naszych maluszków wodzenia wzrokiem za palcem lub bawienie się „wszystkim i niczym”). Uwaga mimowolna jest spowodowana nagłymi zmianami w otoczeniu – okrzyki rodzeństwa, ciężarówka przejeżdżająca za oknem, dźwięk dzwonka do drzwi czy też kolorowa piłka kopnięta przez rodzica. Na szczęście zdolność do koncentracji uwagi dorasta wraz z dzieckiem i z czasem dojrzewa, co skutkuje dominacją uwagi dowolnej.

Czy to oznacza, że nasze dzieci nie powinny poddawać się już uwadze mimowolnej?
Absolutnie nie! 

Przypomnij sobie, czy Ty – dorosły człowiek, odwracasz głowę w stronę drzwi, gdy słyszysz pukanie? Jestem przekonana, że odpowiedź jest twierdząca. Jednak później świadomie decydujesz o tym czy wstaniesz i otworzysz drzwi, czy krzykniesz „Otwarte!” i wrócisz do wykonywanej czynności – samodzielnie decydujesz na czym zamierzasz się teraz skupić, co jest dla Ciebie ważne w danej chwili. Wniosek jest jeden! Każdy z nas czasami mimowolnie skupia uwagę na bodźcach z otoczenia.
Cały ambaras w koncentracji uwagi polega na tym, żeby uwagi mimowolnej z czasem było jak najmniej na rzecz wydłużania czasu trwania uwagi dowolnej i świadomości tego: na czym teraz chcę się skupić i co chcę robić, co jest dla mnie ważne tu i teraz.

Jak ćwiczyć z dzieckiem koncentrację uwagi?

Nie ma wątpliwości co do tego, że należy ją ćwiczyć. Trudność jednak polega na tym, że aby przyniosło to zamierzone efekty, ćwiczenia te powinny odbywać się w określonych warunkach, co często, tak naprawdę, robimy intuicyjnie.

Po pierwsze i najważniejsze, trzeba zadbać o komfort dziecka zarówno fizyczny jak i psychiczny. Nasze dziecko powinno być wyspane, najedzone, wypoczęte i przy jednoczesnym poczuciu bezpieczeństwa. Jednym słowem, podstawowe potrzeby dziecka muszą być zaspokojone. Nie będziemy ćwiczyć koncentracji uwagi wieczorem, gdy dziecko jest zmęczone lub przed obiadem, ponieważ wtedy nie będzie współpracy i może to przynieść zupełnie odwrotne skutki, takie jak płacz i zdenerwowanie oraz późniejszą niechęć do proponowanej czynności.

Gdy nasze dziecko ma zaspokojone podstawowe potrzeby, możemy przejść do organizacji zamierzonych działań. Tutaj, przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę na bodźce docierające do dziecka z otoczenia, o których była mowa wcześniej. Jest to niezmiernie ważne, ponieważ to one są dystraktorami uwagi naszych dzieci. Znaczy to tyle, że przy zabawie czy też wykonywanym zadaniu skupiamy się na jednej rzeczy, a bodźce sprowadzamy do minimum. Tak na przykład, podczas czytania książek dziecko nie powinno się bawić w tym samym czasie lub gdy wykonujemy pracę plastyczną/zadanie domowe przy stoliku czy na podłodze, przestrzeń wokół nas powinna być uporządkowana (brak porozrzucanych zabawek w pobliżu, przybory poukładane w pojemniczkach, jeżeli mieszkamy przy ruchliwej ulicy – zamykamy okno).

Ostatnia, jednak nie mniej ważna sprawa dotyczy tego, jak bardzo atrakcyjna dla dziecka jest zaproponowana czynność . Tutaj niezbędna jest wiedza o dziecku: co lubi, czym się interesuje, jakie są jego ulubione zabawy. Jeżeli jesteś rodzicem dziecka, z którym pracujesz, to zapewne nie będziesz miał trudności z odpowiedzią na te pytania. W sytuacji, gdy jesteś nauczycielem, terapeutą lub specjalistą powinieneś przeprowadzić wywiad z rodzicem lub zapoznać się z dokumentacją dziecka. Obowiązek ten leży nie tylko po stronie nauczycieli, lecz w trosce o dobro dziecka, także po stronie rodziców. Gdy mamy już informacje o zainteresowaniach i preferencjach dziecka, wykorzystujemy to! Jeżeli dziecko lubi pociągi, bawimy się wagonami, np. robimy stacje kolejowe, układamy tory, robimy prace plastyczne krążące po tym temacie, wykorzystujemy to podczas nauki działań matematycznych (działamy na konkretach) – dostarczamy dziecku motywacji zewnętrznej do działania. W sytuacji, gdy dziecko uwielbia skakać, biegać i być w ciągłym ruchu organizujemy mu zabawy, które zaspokajają tę potrzebę. Podczas nauki robimy przerwy na to, aby dziecko mogło, np. poskakać (możemy wyznaczyć na to 5 minut), w wolnych chwilach angażujemy go do obowiązków domowych (odkurzanie, rozładowanie zmywarki czy wieszanie prania) itd. W pracach plastycznych możemy odbijać różne części ciała na kartce lub robić prace wielkoformatowe tak, aby dziecko miało zaspokajaną potrzebę ruchu.

Jeżeli ćwicząc koncentrację uwagi z dzieckiem, będziemy mieli w pamięci ten artykuł, zabawa i ćwiczenia będą nie tylko atrakcją, ale także czymś niezwykle przydanym i kształtującym umiejętności koncentracji uwagi naszych pociech.

Szukasz inspiracji na to, w jaki sposób spędzić czas ze swoimi młodszymi pociechami? W poniższym linku znajdziesz kilka pomysłów oraz cennych rad. https://edukacjaemocjonalna.pl/blog

Opracowały:
Katarzyna Abramska
Katarzyna Domańska